Czym jest lęk i jak sobie z nim poradzić?

Objawy lęku – kiedy ciało mówi więcej niż słowa

Zanim powiemy o tym, czym lęk jest – warto zrozumieć, jak się objawia. Bo to właśnie objawy są tym, co często popycha ludzi do szukania pomocy. Często też to właśnie objawy sprawiają, że zaczynamy interesować się tematem lęku.
Objawy fizyczne:

• duszności, zawroty głowy, kołatanie serca,
• napięcie mięśni, zwłaszcza w karku i plecach,
• suchość w ustach, drżenie rąk, nadmierna potliwość,
• bóle brzucha, nudności, biegunki, dreszcze.

Objawy psychiczne:

• uporczywy niepokój i trudności z koncentracją,
• katastroficzne myśli, obawa przed utratą kontroli,
• czarnowidztwo, poczucie przerażenia bez logicznej przyczyny,
• potrzeba ucieczki, zamknięcia się w sobie.

Pacjenci z lękiem często trafiają najpierw do lekarzy internistów, neurologów czy kardiologów. To dlatego, że objawy są tak mocno odczuwane w ciele, że przypominają choroby somatyczne. Tomek to młody informatyk. Zaczął doświadczać objawów lęku po stresującym okresie w pracy. Jego firma – duża, międzynarodowa korporacja IT zaczęła redukować etaty. Nerwica lękowa odebrała mu spokój. Tomek potrzebował pilnej psychoterapii i leczenia farmakologicznego.

Lęk a strach – różnica, która ma znaczenie

Aby zrozumieć czym jest lęk i jak sobie z nim radzić warto przyjrzeć się najpierw różnicy między lękiem i strachem. Lęk i strach z perspektywy psychologii człowieka to nie to samo, choć często są mylone.

• Strach pojawia się, gdy zagrożenie jest realne – np. ktoś atakuje nas nożem, stara się nas fizycznie zranić, skrzywdzić, uderzyć.
• Lęk dotyczy sytuacji potencjalnych, domyślnych, często wyimaginowanych – idziemy ciemną ulicą, nikogo tam nie ma, ale czujemy niepokój.

Strach trwa krótko, lęk – może towarzyszyć nam latami. Im dłużej trwamy w lęku, tym bardziej drenuje on nas z energii. Prowadzi do bezsenności, zaburzeń nastroju, depresji, uzależnień. Nie chodzi tylko o to, że się boimy – chodzi o to, że przestajemy żyć.

Jakie skutki może mieć przewlekły lęk?

Długotrwały lęk to nie „taki typ charakteru”, ale realne obciążenie dla organizmu. Może prowadzić do:

• chorób serca i nadciśnienia,
• problemów trawiennych (wrzody, zespół jelita drażliwego),
• zaburzeń snu i zmęczenia,
• obniżenia odporności,
• uzależnień,
• problemów w relacjach,
• zaburzeń seksualnych.

Czasem zwykłe codzienne zadania – zakupy, wyjście z domu – przez lęk wydają się wręcz niemożliwe. To nie kwestia braku silnej woli. To sygnał, że organizm działa w trybie alarmowym, który nigdy się nie wyłącza. W ten sposób ciężko jest żyć, a nasze naturalne zasoby szybko się wyczerpują.

Co to właściwie jest lęk i dlaczego się boimy?

Lęk to emocja, która kiedyś, wiele, wiele pokoleń temu ratowała naszym praprzodkom życie. Wyobraź sobie człowieka pierwotnego wchodzącego do jaskini. Jeśli trafił tam na tygrysa szablozębnego, przy wchodzeniu do kolejnej jaskini jego ciało reagowało już lękiem. W końcu lepiej być gotowym (nawet niepotrzebnie), niż martwym.
Dziś nie ma tygrysów szablozębnych w jaskiniach. Są jednak rozmowy kwalifikacyjne, prezentacje, szef, kredyty i relacje. Mózg nie wie, że to nie są realne i bezpośrednie sytuacje zagrażające naszemu życiu – uruchamia więc mechanizmy jakbyśmy nadal walczyli o życie.
Lęk to emocja wyprzedzająca. Chroni przed tym, co może się wydarzyć. Ale jeśli uruchamia się zbyt często i zbyt intensywnie – zamiast chronić, zaczyna szkodzić.

Lęk a fobia – czyli kiedy lęk ma konkretne imię

Fobia to skoncentrowana forma lęku – silna, irracjonalna i zwykle skupiona na konkretnym bodźcu. Tymi bodźcami mogą być pająki, wysokość, zamknięte przestrzenie lub np. wymioty. W kontakcie z tym bodźcem pojawia się panika, potliwość, drżenie, ucieczka. Unikanie staje się strategią przetrwania – ale też ogranicza życie, odbiera nam radość, niszczy relacje.

Szczególnym przypadkiem jest lęk społeczny – fobia przed oceną, byciem w centrum uwagi, wystąpieniami. Paweł, czterdziestoletni manager, zrezygnował z awansu, bo lęk przed prowadzeniem spotkań zespołu wywoływał u niego ataki paniki. Jego historia to opowieść o tym, jak lęk odbiera marzenia, a czasem nawet pracę i środki do życia.

Lęk u dzieci i dorosłych – jak wygląda na różnych etapach życia

U dzieci

U maluchów lęk to część rozwoju – np. lęk separacyjny. Jednak jeśli po 3. roku życia dziecko nadal reaguje histerią na rozłąkę, odmawia chodzenia do przedszkola, cofa się w rozwoju (moczenie nocne, ssanie kciuka), warto skonsultować się ze specjalistą.
Dzieci pokazują lęk przez zachowanie takie jak płacz, krzyk, agresję. Jeśli nie dostaną wsparcia, z tych trudności mogą wyrosnąć poważne zaburzenia emocjonalne w dorosłości.

U dorosłych

Dorośli uczą się maskować lęk. Często go racjonalizują – „jestem po prostu zmęczony”, „mam taki charakter”. Tymczasem lęk w dorosłości często wynika z kumulacji stresów, nierozwiązanych konfliktów, przeszłych traum.
Lęk uogólniony to ten, który wnika do każdego obszaru naszego życia – pracy, związków, zdrowia, myślenia o przyszłości. Przestajesz wiedzieć, czego dokładnie się boisz. Ale boisz się ciągle.

Jak radzić sobie z lękiem?

Profesjonalna psychoterapia

Najskuteczniejszą metodą jest psychoterapia prowadzona przez doświadczonego i odpowiednio wykształconego psychoterapeutę. Uczy radzić sobie z myślami napędzającymi lęk i np. zmieniać je na bardziej realistyczne. Pozwala oswoić lęk, zamiast przed nim uciekać.
Terapia to także praca z ciałem, z napięciem, z przeszłością. Daje przestrzeń, by zrozumieć, co tak naprawdę nas przeraża.

Farmakoterapia

W trudnych przypadkach – kiedy lęk uniemożliwia funkcjonowanie – warto rozważyć farmakoterapię. SSRI, leki anksjolityczne, stosowane krótkoterminowo benzodiazepiny lub długoterminowo leki niebenzodiazepinowe – wszystko pod kontrolą lekarza.
Leki same często nie rozwiązują problemu, ale dają siłę, by rozpocząć terapię i wyjść z tunelu.

Techniki samopomocy

• medytacja i trening uważnościowy mindfulness,
• regularny sen i umiarkowana lecz regularna aktywność fizyczna,
• ograniczenie używek, m.in. kofeiny i alkoholu,
• techniki oddechowe i relaksacyjne,
• pielęgnowanie relacji i rozwijanie pasji.

Drobne nawyki = wielka zmiana. Lęk nie znika od razu, ale robi się mniej dokuczliwy, mniej intensywny, mniej „wszędobylski”.

Dlaczego warto mierzyć się z lękiem?

Bo życie bez ciągłego lęku to nie fikcja – to realna możliwość. Podjęcie leczenia to nie tylko zmniejszenie objawów. To odzyskanie prawdziwego siebie. Pacjenci, którzy poradzili sobie z lękiem, mówią, że czują się jakby po raz pierwszy od lat oddychali pełną piersią. Mogą znowu podróżować, śmiać się, planować. Być w relacji nie ze strachem, ale z drugim człowiekiem.
Lęk nie znika magicznie. Ale można nauczyć się z nim żyć. A z czasem – nawet go oswoić. Wtedy nie on prowadzi Ciebie, ale Ty jego. I to jest najpiękniejsza forma wolności.
Jeśli właśnie z lękiem się mierzysz i szukasz odpowiedniego terapeuty, napisz do nas na adres rejestracja@PROzytywnie.pl lub wyślij sms na numer 573798747.

Skoro już wiesz czym jest lęk i jak sobie z nim radzić, może chcesz wiedzieć więcej?

• Gdzie szukać pomocy?
• Czy mam depresję?
• Jeszcze coś na temat lęku
• Jak zrozumieć lęk?